بررسی نکاح معاطاتی در حقوق ایران و اسلام

موضوع نکاح همواره از زوایای مختلف بررسی و ارزیابی شده است،یکی از مسایل پیرامون بحث نکاح که دراین رساله مورد بررسی قرار گرفته،صیغه عقد است که به وسیله ایجاب و قبول و با الفاظ مخصوص انجام می گیرد.حال سوال این است که چه لزومی دارد،صیغه عقد در نکاح جاری شود؟آیا امکان آن وجود دارد که ازدواج بدون ایجاب و قبول لفظی،با در نظر گرفتن رضایت باطنی طرفین و به صورت معاطاتی شکل گیرد؟ یعنی آیا زن و مرد می توانند بدون انشا ایجاب وقبول لفظی،علقه زوجیت را به وسیله فعل مثل ایماء،اشاره یا تمکین زوجه ایجاد کنند؟ برخی بنا به دلایلی،مانند کلیت آیات مربوط به عقود و برخی رویات و همچنین با توجه به صحت معاطات در معاملات معتقد به صحت نکاح معاطاتی شده اند.امّا از نظر مشهور فقهای شیعه و سنی ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد.مهمترین دلیل بر بطلان نکاح معاطاتی،اجماع و لزوم رعایت جنبه احتیاط می باشد و دلایلی نیز از آیات و رویات و سیره و سنت بر آن اقامه شده است که دلالت برخی از آنان خالی از اشکال نیست.قانون مدنی نیز در ماده 1062 به تبعیت از فقهای شیعه،لفظی بودن ایجاب و قبول را پذیرفته است،ولی برای ایجاب و قبول صیغه خاص و یا لغت و لفظ ویژه ای ملحوظ ندانسته وهر لغت(زبان)و هر نوع صیغه ای که دلالت صریح بر قصد ازدواج داشته باشد کافی دانسته است. در این رساله برآنیم تا در حد توان خود اقوال و ادله بحث نکاح معاطاتی را بررسی کنیم و با قبول یا نقد آنها نظری را اختیار کنیم که به صواب نزدیک باشد.